Zasady współżycia społecznego a obowiązek wypłaty zachowku

Osoby szukające pomocy w sprawach o zachowek często się skarżą, że żądanie wypłaty zachowku przez pozostałych spadkobierców jest niemoralne i niesprawiedliwe. Wskazują, że domagający zachowku nie interesowali się zmarłym, nie odwiedzali go i nie pomagali mu za życia, na skutek czego nie zostali powołani do spadku po Nim. Twierdzą, że spadkodawca nie chciał, aby osoby te cokolwiek od niego dostały. Pytają zatem dlaczego będą musiały ów zachowek wypłacić.

Przepisy prawa spadkowego chronią najbliższych spadkodawcy i opierają się na założeniu, że każdemu coś się należy. W uproszczeniu: jeżeli nie dostaniesz niczego w drodze powołania do spadku, przysługuje Ci zachowek. Zachowek jest zwykle niezależny od Twoich dobrych lub złych stosunków ze zmarłym, a opiera się na łączących Cię z Nim więzach krwi. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Gdańsku w jednym ze swoich wyroków sygn. akt XV C 1435/12: „Instytucja zachowku ma korygować wolę spadkodawcy, chronić pozycję osób bliskich, gdy na to zasługują, a zachowanie spadkodawcy polegające na pozbawieniu powoda prawa do zachowku w powszechnej ocenie byłoby sprzeczne z zasadami moralnymi”.

Czym są zasady współżycia społecznego?

Zasady współżycia społecznego są to swoiste reguły postępowania, które są powszechnie uznawane i akceptowalne. Przybierają postać norma moralnych i obyczajowych i na ich podstawie wiemy, że coś jest dobre lub złe.

Jaki wpływ mają zasady współżycia społecznego na wysokość zachowku?

Instytucja zasad współżycia społecznego wprowadzona została do kodeksu cywilnego w celu uelastycznienia prawa i umożliwienia realizacji zasad sprawiedliwości. Nie każda sytuacja jest taka sama i nie zawsze powinna być tak samo oceniana przez Sąd. Do obniżenia lub pozbawienia prawa do zachowku na podstawie zasad współżycia społecznego dochodzi zupełnie wyjątkowo, w uzasadnionych wypadkach.

W jakich sytuacjach udaje się obniżyć zachowek na podstawie zasad współżycia społecznego?

Przykładowo:

1. Jeżeli w skład spadku wchodzi lokal zamieszkiwany przez spadkobiercę i jego rodzinę, a zapłata zachowku wymagałaby sprzedaży tego lokalu, co de facto wiązałoby się z pozbawieniem spadkobiercy i jego rodziny jedynego miejsca zamieszkania. Dodatkowo zaś sytuacja majątkowa spadkobiercy jest dużo gorsza niż osoby żądającej zachowku.
2. W sytuacji, w której w skład spadku wchodzi własność rzeczy lub praw np. lokalu mieszkalnego, do których powstania przyczynił się konkretny spadkobierca. Spadkobierca zamieszkujący wspólnie ze spadkodawcą wykupił mieszkanie komunalne od Gminy, za własne środki, ale na rzecz spadkodawcy, a następnie mieszkanie to w drodze dziedziczenia przypadło temu spadkobiercy. Wtedy żądanie zachowku przez innego krewnego od całej wartości lokalu, można uznać za nieuzasadnione.
3. Wnuk przez całe życie nie utrzymywał kontaktu z dziadkiem. Mieszkał poza granicami kraju. Nie interesował się jego zdrowiem, nie pomagał mu finansowo. Tymczasem dziadkiem opiekowała się zaprzyjaźniona rodzina z sąsiedztwa. Pomagali mu w codziennych sprawunkach, jak podupadł na zdrowiu to wynajęli mu osobę do pomocy, a następnie opłacali dom opieki społecznej. Z wdzięczności dziadek zapisał im cały spadek. Roszczenie wnuka o wypłatę zachowku, w tej sytuacji uznać można za nadużycie.

Podsumowanie

Pamiętajmy, że każda sytuacja jest inna, a wyroki zapadają po przeanalizowaniu wszystkich okoliczności danej sprawy. Zaprezentowane powyżej przykłady zostały uproszczone i stworzone na potrzeby wyjaśnienia zagadnienia przedstawianego w niniejszym wpisie. Jeżeli masz wątpliwości lub potrzebujesz wyznaczenia kursu, którym należy zmierzać skontaktuj się z Nami.