Śmiertelny wypadek przy pracy – odszkodowanie od pracodawcy.

W przypadku śmierci pracownika (w tym również osób działających w oparciu o zawartą umowę cywilnoprawna, np. umowę zlecenia) podczas wykonywanych przez niego obowiązków, do jakiej doszło w wyniku wypadku przy pracy – rodzinie zmarłego przysługuje cała paleta roszczeń jakie mogą w związku z tym kierować do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zagadnienie to omówione zostało w serii wcześniejszych artykułów.

Nie zawsze jednak, świadczenia wypłacane przez ZUS będą w stanie zrekompensować rodzinie zmarłego poniesioną przez nich szkodę. Dlatego też, poza roszczeniami wysuwanymi względem ZUS – w niektórych przypadkach – rodzina zmarłego pracownika może żądać od pracodawcy restytucji powstałej szkody.

Kto może wystąpić z roszczeniem o zapłatę odszkodowania ?

Co do zasady, wypłata odszkodowania następuje do rąk osoby, która rzeczywiście doznała szkody w wyniku jakiegoś konkretnego zdarzenia. Występuje jednak pewna okoliczność, która zasadę tą przełamuje – dopuszczalna jest bowiem możliwość wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przez osoby najbliższe zmarłemu pracownikowi. Pojęcie „najbliżsi członkowie rodziny” wbrew pozorną nie jest jednoznaczne i jego interpretacja może rodzić pewne wątpliwości.

Przy ustalaniu czy dana osoba jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego należy brak pod uwagę nie tylko rzeczywiste powiązania formalne pomiędzy tymi osobami ale także faktyczny układ tych stosunków (tzn. to jak te relacje wyglądają w rzeczywistości).

Mając na względzie powyższe, za najbliższych członków rodziny zmarłego pracownika uznać można jego:

• małżonka
• dzieci;
• rodzice;
• macochę / ojczyma;
• dziadkowie;
• rodzeństwo;
• dzieci przysposobione;
• teść / teściowa.

Poza tym warto również zaznaczyć, że osobą najbliższą, która „może wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie od pracodawcy” jest tzw. nasciturus – tj. nienarodzone dziecko pod warunkiem, że poczęte zostało przed śmiercią ojca i o ile urodzi się ono żywe.

Uzupełniający charakter roszczeń odszkodowawczych kierowanych do pracodawcy / zleceniodawcy

Najbliżsi członkowie rodziny zmarłego pracownika – występując do pracodawcy (ewentualnie zleceniodawcy) z roszczeniem o zapłatę odszkodowania związanego ze śmiercią na skutek wypadku przy pracy – mogą narazić się na zarzut przedwczesności tego roszczenia.

Wynika to z tego, że omawiane roszczenie odszkodowawcze ma charakter uzupełniający względem jednorazowego odszkodowania wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (kwestie dotyczące tego świadczenia omówione zostały w innym artykule) rodzinie zmarłego.

Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że odszkodowanie wypłacane przez ZUS, a właściwe jego wysokość – określona została w treści powszechnie obowiązujących przepisów. Natomiast do odszkodowania omawianego w tym artykule stosuje się tzw. zasadę pełnej odpowiedzialnością. Dla najbliższych członków rodziny zmarłego skutkuje to tym, że w przypadku wystąpienia w ich majątku szkody wyższej niż odszkodowanie wypłacone przez ZUS – mogą oni wystąpić do pracodawcy z roszczeniem o zapłatę odszkodowania w kwocie stanowiącej różnice pomiędzy kwotą odszkodowania wypłaconego przez ZUS a kwotą odpowiadającą wysokości poniesionej przez nich szkody.

Kiedy możliwe jest dochodzenie odszkodowania od pracodawcy / zleceniodawcy ?

Odpowiedzialność pracodawcy za szkody osób najbliższych zmarłemu pracownikowi oparta jest na tzw. zasadzie odpowiedzialności deliktowej. Oznacza to tyle, że aby możliwe było dochodzenia odszkodowania od pracodawcy – niezbędne jest wykazanie, że ponowi on odpowiedzialność za wypadek przy pracy.

Pracodawca będzie odpowiedzialny za wypadek przy pracy wtedy, kiedy swoim zachowaniem przyczynił się do zajścia takiego wypadku. Zachowanie to może przybrać formę zarówno działania (np. zmuszenie pracownika do korzystania z wadliwie działających maszyn czy narzędzi) jak i zaniechania (np. akceptowanie i lekceważenie zgłaszanych pracodawcy uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy).

Aby więc przypisać pracodawcy odpowiedzialność za szkodę osób najbliższych zmarłemu pracownikowi wówczas gdy do śmierci pracodawcy doszło w wyniku wypadku przy pracy, za który odpowiada pracodawca. Okoliczność tą dobrze obrazuje poniższy diagram:

Jak ocenić rozmiar szkody ?

Za szkodę należy rozumieć negatywne zmiany w majątku poszkodowanego, które to są następstwem omawianego wcześniej wypadku przy pracy. Ustawodawca nie precyzuje co składa się na wysokość takiej szkody. Co do zasady na wysokość szkody składają się rzeczywiście poniesione straty oraz utracone korzyści (tzw. lucrum cessans).

Za rzeczywiście poniesioną szkodę należy uznać faktycznie poniesione koszty pogrzebu zmarłego. Należy to jednak interpretować szerzej niż w przypadku świadczenia w postaci zasiłku pogrzebowego. W przeciwieństwie do świadczenia wypłacanego przez ZUS, odszkodowanie nie dotyczy tylko kosztów związanych z samym pochówkiem ale również wszelkich innych kosztów poniesionych w związku z tym pochówkiem. Możliwe jest więc dochodzenia odszkodowania za szkodę powstałą chociażby w związku z koniecznością wykupu miejsca na cmentarzu; zakupu nagrobka; odzieży żałobnej dla członków rodziny czy nawet organizacją stypy.

Oczywiście koszty te i zasadność ich powstania należy oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności – przede wszystkim wyznania zmarłego. Ma to takie znaczenie, że w zależności od wyznawanej wiary, koszty związane z pogrzebem mogą być zróżnicowane.

Na zakończenie zapraszam również do lektury kolejnego artykułu, który poświęcony został zagadnieniu zadośćuczynienia doznanego przez osoby najbliższe w związku ze śmiercią pracownika.