Czy można obniżyć karę umowną?

Wyobraźmy sobie sytuację, gdzie na podstawie umowy świadczymy usługi budowlane w zakresie budowy ogrodzenia. Jest wyznaczony termin i kwota wynagrodzenia w wysokości 6 tys zł. Termin mija, a ogrodzenie jest ukończone w 50%. Strona zamawiająca wzywa nas do naprawienia szkody w postaci zapłaty kary. W umowie, zawarta jest klauzula w postaci kary umownej w wysokości 100 tys zł. Czy tego typu rozwiązanie jest zasadne, a wysokość kary uzasadniona? W artykule [KLIK] poruszona została tematyka kary umownej, a w tym artykule omówię kwestię obniżenia kary umownej.

Obniżenie kary umownej jest zasadne w przypadku, gdy można określić ją jako rażąco wygórowaną. To pojęcie jest bardzo ogólne, ale w ocenianiu jej wysokości może pomóc orzeczenie, w którym sąd stwierdził, że kara umowna może być uznana za rażąco wygórowaną gdy jest ona równa bądź zbliżona do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, czyli system prawny nie może tolerować jej dysproporcji względem słusznych interesów wierzyciela. Kara umowna może zostać zmniejszona jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane albo kara umowna jest rażąco wygórowana. Wystąpienie którejkolwiek z przesłanek uzasadnia miarkowanie kary umownej.

Kara umowna może być obniżona jeśli jest rażąco wygórowana

Przy ocenie rażącego wygórowania kary umownej sąd bierze pod uwagę wysokość kary umownej zastrzeżonej w tej umowie na wypadek odstąpienia od niej, ale także stosunek, w jakim do siebie pozostają dochodzona kara umowna i spełnione z opóźnieniem świadczenie dłużnika. Gdy kara umowna równa się bądź zbliżona jest do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją zastrzeżono, można ją uważać za rażąco wygórowaną. Miarkowanie kary umownej należy do sfery uznania sędziowskiego i tylko sąd może zdecydować o jej obniżeniu. Dlatego bardzo istotne jest podniesienie w pismach procesowych takiego żądanie i jego właściwe uzasadnienie. Użycie w przepisie zwrotu niedookreślonego „rażące wygórowanie” pozostawia sądowi możliwość dostosowania przyjętych kryteriów oceny do zaistniałych w danej sprawie ustaleń umownych dotyczących kary umownej, jak również do okoliczności faktycznych i skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Katalog tych okoliczności jest otwarty, a tytułem przykładu można wskazać:

• stosunek pomiędzy wysokością kary, a wartością całego zobowiązania głównego;
• zakres i czas trwania naruszenia przez dłużnika powinności kontraktowych;
• wagę naruszonych postanowień kontraktowych;
• zagrożenie dalszymi naruszeniami powinności kontraktowych lub sytuacja, kiedy określona w umowie kara jest w oczywisty sposób nieproporcjonalna do wartości świadczenia niepieniężnego obciążonej nią strony umowy lub do stopnia naruszenia jej obowiązków.

A więc w naszej sytuacji przewidziana kara w umowie stanowi rażące wygórowanie i sąd z pewnością zdecydowałby się na jej obniżenie. W obecnych stosunkach np. między przedsiębiorcami zawierającymi umowy  z różnymi podmiotami, kara umowna jest czymś standardowym. Problem może natomiast rodzić jej wysokość. Często w trakcie próby wyegzekwowania takich kwot powstają spory które kończą się na sądowej wokandzie.