Czy wszystkie MLMy to scamy i piramidy finansowe?
Marketing wielopoziomowy (MLM) budzi mieszane uczucia. Wiele osób postrzega go jako atrakcyjną możliwość zarobku, podczas gdy inni widzą w nim ryzyko związane z działalnością nieuczciwą, przypominającą piramidy finansowe. Wszystkie MLMy to scamy, wszystkie MLMy to piramidy finansowe, a każdy MLM prędzej czy później padnie, a użytkownicy pozostaną bez środków. Takie opinie można znaleźć w Internecie bardzo powszechnie. Prawda leży gdzieś pośrodku. MLM-y mogą działać legalnie i zgodnie z prawem, ale tylko wtedy, gdy spełniają pewne kluczowe warunki. Należy jednak zachować dużą ostrożność, ponieważ na rynku jest wiele firm działających na granicy legalności i wiele tego typu organizacji to faktycznie scamy. W praktyce wyłacznie MLMy z wysoko jakościowym produktem mogą być legalne, ale jest takich bardzo mało na rynku. Do najbardziej bezpiecznych należą m.in. takie, które zajmują się obrotem produktem fizycznym. Niezależnie od typu – zdecydowanie należy zachować przy mlm’ach wysoka ostrożność. Ten artykuł jest zwróceniem uwagi na istniejący problem i stanowi komunikat dla tych, którzy chcą zainwestować w MLM – zastanówcie się dwukrotnie, a nawet trzykrotnie zanim się zdecydujecie.
Czym jest MLM?
Definicji MLMów jest mnóstwo. Nie chcę tu zanudzać Cię różnymi, prawnymi, ekonomicznymi, społecznymi itd. Ja lubię swoją – multi-level marketing jest metodą dystrybuowania produktów wśród społeczności. Krótko, konkretnie i oddające istotę. Nie mają one też swojej definicji ustawowej, ale wszystko ostatecznie skupia się na tzw. przestępstwie oszustwa z art. 286 k.k. – Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Gdyby nieco rozbudować tę definicję, to można by stwierdzić, że MLM to model biznesowy, w którym dochody uczestników zależą od sprzedaży produktów lub usług oraz od rekrutacji nowych osób do systemu. Struktura ta opiera się na rozwoju sieci sprzedaży, w której każda osoba rekrutuje kolejne, tworząc tzw. „drzewo” lub „matrycę” dystrybutorów. Uczestnicy zarabiają nie tylko na własnej sprzedaży, ale także na sprzedaży dokonywanej przez osoby, które zrekrutowali. Tak mniej więcej definiują MLM wszystkie popularne serwisy informacyjne.
Jak rozpoznać piramidę finansową?
Teraz warto jednak przejść do praktyki, gdyż zdarza się, że taki MLM jest po prostu scamem. Jak to rozpoznać? Wbrew pozorom to nie jest aż tak trudne, choć wiele nawet oficjalnych podmiotów ma z tym problemy (zwłaszcza patrząc na czas postępowań przed UOKiKiem). Na pewno na samym początku trzeba podejść do tej kwestii analitycznie i poznać model finansowania firmy. Czyli najlepiej byłoby mieć jej dokumentację księgową. W praktyce jest to oczywiście niemożliwe, zwłaszcza że sporo MLMów prowadzi działalność typu offshore czyli generalnie daleko od Europy. Załóżmy jednak, że taką dokumentację mógłbyś otrzymać – wówczas weryfikujemy, czy do istnienia przedsiębiorstwa konieczne jest dochodzenie do jego społeczności nowych użytkowników (zapraszanie). Jeśli tak, to w praktyce jest to piramida finansowa. Jeśli nie, to wówczas nie jest to piramida finansowa, ALE istnieją jeszcze inne przepisy, które firma mogłaby naruszyć. W dotychczasowej praktyce zawodowej wielokrotnie kierowałem audytami firm MLMowskich pod względem właśnie tego czy naruszają przepisy czy nie. Trudno jest jednoznacznie na to odpowiedzieć, zwłaszcza, że prawnicy bazują na danych od klientów. Co więcej, często robi się w ramach audytu konkretne rekomendacja dla firm, a te przedsiębiorstwa nie wszystko wdrażają. Czy są wtedy nielegalne? Nie. Największym problemem jest sytuacja w której osoby zarządzające tworzą fikcyjne dokumenty lub po prostu nagle przestają wypłacać środki użytkownikom wobec błędnych decyzji biznesowych. Na to jednak audytorzy i osoby obsługujące firmy, a także liderzy i zwykli użytkownicy nie mają żadnego wpływu
Jak rozpoznać SCAM jeśli nie masz dokumentacji firmy?
Nie mamy zatem dokumentacji księgowej firmy, co robić? W pierwszej kolejności – zdrowy rozsądek. Patrzymy na produkty danej firmy. Czy ludzie mogą być tym faktycznie zainteresowani? Jeśli tak, to bardzo dobrze. Jeśli nie, to najprawdopodobniej jest piramida finansowa. Zauważ bowiem, jeśli społeczność przedstawia produkty firmy jako matryce, które składają się z punktów/bonusów i innych premii, a za tym wszystkim tak naprawdę nic nie ma, to ten system nie może się na dłuższą metę utrzymać. Innym ważnym aspektem, który pomaga odróżnić legalny MLM od podejrzanego, jest identyfikowalność właściciela firmy. Jeśli właściciel MLM-u jest publicznie znany i można go zidentyfikować, jest to dobry znak, że firma działa legalnie. W przypadku wielu oszustw związanych z MLM, właściciele pozostają anonimowi lub ukrywają swoją tożsamość, co powinno budzić podejrzenia. Transparentność w działaniach firmy, jawność danych dotyczących jej funkcjonowania oraz łatwość w dotarciu do informacji na temat struktury i właścicieli to kluczowe wskaźniki, które mogą świadczyć o uczciwości danego MLM-u. Jeśli firmę prowadzi osoba powszechnie znana, można się z nią spotkać i widzimy ją jako realną twarz przedsięwzięcia, to również dobra wiadomość. Nie jest to jednak wyznacznik tego, że nie zostaniesz oszukany. Dobrych wiarygodnych MLM jest naprawdę niewiele i po prostu ostrzegamy – uważaj, jeśli faktycznie Twoim marzeniem od zawsze była inwestycja/działalność w MLM. Ogólnie nie polecamy takiej ścieżki, ponieważ po prostu jest niebezpieczna.
Na pewno sprawdź też czy względem firmy toczą się postępowania przed UOKiK/KNF/prokuraturą. Tylko tutaj uważaj, bo często takie postępowania potrafią się kończyć również pozytywnie, ale jeśli takowe jest to powinna zapalać się lampka ostrzegawcza. Najłatwiej sprawdzić listę KNF, ale nie ma tam zbyt wielu podmiotów.
Podejdź niezwykle ostrożnie do jakichkolwiek MLM
MLM-y mogą być legalnym i skutecznym modelem biznesowym, ale tylko wtedy, gdy są legalne i nie opierają się o pozyskiwanie nowych członków. Kluczowymi elementami, które odróżniają legalne MLM-y od oszustw, są: wysokiej jakości produkty, transparentność właściciela oraz skoncentrowanie się na sprzedaży. Rynek jest pełen pułapek, dlatego zawsze należy zachować dużą ostrożność przy wyborze firmy, z którą chcemy współpracować. Obecnie niezwykle obawiałbym się tego, aby zaangażować się w większość projektów działających na rynku. Jeśli rozważasz dołączenie do MLM-u, dokładnie zbadaj firmę, jej produkty i model biznesowy. Pamiętaj, że choć istnieją legalne MLM-y, które mogą przynieść realne korzyści, to zdecydowanie więcej jest takich, które mogą prowadzić do strat finansowych i rozczarowań. Zachowaj ostrożność i podejmuj decyzje świadomie, aby uniknąć potencjalnych zagrożeń.
Można też odezwać się do Maćka Maciejewskiego, redaktora naczelnego “Network Magazyn”, który jest cięty na piramidy finansowe, a szczególnie te podszywające się pod firmy MLM. Jeśli więc coś z danym przedsięwzięciem może być nie tak, to na pewno będzie o tym pisał.